῾Ο ἃγιος ᾿Ιωάννης ὁ Χρυσόστομος εἶναι ἓνας αὐθεντικός ἑρμηνευτής τῆς Βίβλου. Εἶναι ἓνας τέλειος ἐκφραστής τοῦ θεμελίου τῆς γνήσιας χριστιανικῆς παιδαγωγικῆς ζωῆς, πού ὁδηγεῖ στόν ἐσχατολογικό προορισμό. ῾Η ἐσχατολογία ἒχει ἂμεσες συνέπειες στήν θεολογία, στήν κοσμολογία, στήν οἰκονομία καί παιδαγωγική ἀνθρωπολογία τῆς ᾿Εκκλησίας. ῾Ο ἱερός πατήρ ἀναδείχθηκε προφήτης τῆς ἀγάπης καί διδάσκαλος τῆς ἐλεύθερης βούλησης τοῦ ἀνθρώπου. ῾Ο παιδαγωγός Θεός δημιούργησε ἀνιδιοτελῶς τόν ἂνθρωπο σάν βασιλέα τῆς κτίσης. Πλάστηκε “κατ᾿ εἰκόνα καί καθ᾿ ὁμοίωσιν Θεοῦ”. Πλάστηκε θνητός πού ὁδηγεῖται παιδαγωγικά στήν τελείωση. Τό κακό δέν εἶναι αἰώνιο, ἀλλά εἶναι παράσιτο. ῾Η πτώση τοῦ ἀνθρώπου ἒγινε ἀπό τήν κακή χρήση τῆς ἐλευθερίας.
῾Ο Θεός εἶναι ἰατρός καί παιδαγωγός. ῾Ο Χρυσόστομος τονίζει τήν καλή παιδεία καί τήν καλή προαίρεση. ῾Η ὀρθή παιδεία εἶναι αὐτή πού δίνει στόν ἂνθρωπο τήν δυνατότητα τῆς διάκρισης τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. ῾Η συνείδηση τοῦ ἀνθρώπου, διδάσκει τά πρῶτα στοιχεῖα τοῦ καλοῦ, ὁ Νόμος τῆς Βίβλου τά περισσότερα. ᾿Επιπλέον, τό Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ ἀποκαλύπτει ὃλη τήν ᾿Αλήθεια. ῾Ο ἂνθρωπος πλέον καλεῖται ὂχι νά ἐφαρμόσει τόν Νόμο, ἀλλά νά μιμηθεῖ τόν Θεάνθρωπο Χριστό. Τό ἒσχατο κακό καταργεῖται. ῾Ο θάνατος, δέν εἶναι τίποτα ἂλλο παρά ἡ ἀρχή τῶν ἐσχάτων. Μέ τό Βάπτισμα καί τήν Θεία Κοινωνία, ὁ ἂνθρωπος γίνεται πνευματικά ὁλοκληρωμένος, δέν φοβάται τήν τιμωρία, ἀλλά ἒχει τήν ἐλπίδα τῆς ἀμοιβῆς.
῾Ο παρών βίος εἶναι ἓνα στάδιο δοκιμασίας γιά τήν αἰωνιότητα. Γι᾿ αὐτό ὁ ἂνθρωπος θά πρέπει νά ὑπακούσει στίς παιδαγωγικές ἐντολές τοῦ Θεοῦ τῆς ἀγάπης. Οἱ θλίψεις εἶναι πολλές, ἀλλά ἡ χαρά μεγάλη. ῾Η χάρη τοῦ Θεοῦ ἐπισκιάζει καί προστατεύει τόν ἀγωνιστή Χριστιανό. ῾Η ταπεινοφροσύνη εἶναι ἡ πολυτιμότερη ἀρετή. ῾Ο μοναχισμός εἶναι ἓνα μεγάλο σχολεῖο, ἐνῶ ὁ γάμος εἶναι μέθοδος θεραπευτική καί σωστική. ῾Η καλή ἀνατροφή τῶν τέκνων ὀφείλει νά διαπλάθει “φιλοσόφους” πολίτες τοῦ οὐρανοῦ.
Οἱ κοινωνικές δομές θά πρέπει νά μᾶς ὁδηγοῦν στόν ἐσχατολογικό προορισμό μας. ῾Η κοσμική ἐξουσία δέν θά πρέπει νά ἀντιμάχεται τήν ᾿Εκκλησία, γιατί οἱ ἂρχοντες θά πρέπει νά εἶναι οἱ καλοί παιδαγωγοί. Σέ περίπτωση ἐμφάνισης ἀντιπαιδαγωγικῶν καί ἀντίχριστων προτύπων, δέν φταῖνε οἱ θεσμοί, ἀλλά τά πρόσωπα.
῾Η προσωπικότητα τοῦ ἱ.Χρυσοστόμου ἐμφανίζεται σέ μιά κρίσιμη περίοδο τοῦ Χριστιανισμοῦ, τήν ὁποία καί σηματοδοτεῖ. ῾Ο ἀγώνας του χαρακτηρίζεται, ὡς μεταφορά ἀπό τόν χῶρο τοῦ δόγματος, στόν χῶρο τοῦ ἢθους καί τῆς ἠθικῆς διαπαιδαγώγησης, στό χῶρο τῆς ἐκκλησιολογικῆς ἒκφρασης καί ζωῆς. Βρισκόμενος μπρός στόν κίνδυνο τῆς ἐκκοσμικεύσεως τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἀναλαμβάνει τόν ἀγώνα κατά τῆς φιλίας τοῦ κόσμου τούτου, γι᾿ αὐτό ἀναγκάζεται νά χρησιμοποιήσει καυστική γλῶσσα παρότρυνσης καί συναίσθησης, πρός ἐπιστροφή στό ἀγαθό. Καταπολεμεῖ κάθε τι τό κοσμικό, ἀκόμα καί τήν κοσμική “ἒξωθεν” παιδεία, δηλώνοντας τήν κατωτερότητά της ἐν σχέσει πρός τήν ἠθική διαγωγή τοῦ βίου, μέ βάση τίς εὐαγγελικές σωτηριολογικές ἐντολές τοῦ Κυρίου καί τῶν ἀποστόλων.
῾Η πολυμάθεια καί πλούσια γνώση τῆς ἑλληνικῆς φιλοσοφίας, μαζί μέ τήν ἁγιογραφική καί πατερική του δυνατότητα τοποθέτησης στά ὑψηλά νοήματα ἒναντι τοῦ τέλους καί τῶν ἐσχάτων, τόν καταξιώνει ἀκόμα περισσότερο. ῾Ο ἱ.Χρυσόστομος δέν ἀντιμετωπίζει τόν κόσμο ὡς κάτι τό πονηρόν, οὒτε ὡς τήν μοναδική περιοχή τοῦ “εἶναι” καί τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά ὡς τόν χῶρο προετοιμασίας γιά τήν ὁλοκλήρωση καί τήν δίκαιη ἀνταπόδοση κατά τήν ἒσχατη ἡμέρα τῆς κρίσης.
῾Ο ἂνθρωπος καί ὃλος ὁ κόσμος ἀποτελεῖ δημιούργημα τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ἀκολουθεῖ μιά ἱστορική πορεία, τήν ὁποία παρακολουθεῖ καί κατευθύνει ὁ δημιουργός. ῾Ο ἂνθρωπος κινεῖται μέ πλήρη ἐλευθερία καί χρήση τοῦ αὐτεξουσίου, ὣστε νά ἀφήνεται στήν ἒγκριση καί ἐλεύθερη ἐπιλογή του καί στήν ἀνάλογη διεκδίκηση τῆς δίκαιης ἀπολαβῆς του. ᾿Εάν ὁ Θεός δέν ἢθελε νά λάβει ὑπ᾿ ὂψιν τήν ἀνθρώπινη ἐπιλογή, θά μποροῦσε νά ἐπιβάλει ἐξ᾿ ἀρχῆς μία ἐξαρτιμένη καί ἀπηρτισμένη μακαριότητα. ῝Ομως, ἐπειδή τό κακό εἰσῆλθε στόν ἂνθρωπο μέ τήν παρακοή τῶν πρωτοπλάστων, στήν προσπάθειά τους νά γίνουν “ἰσόθεοι”, ὡς τό ἀποκορύφωμα τῆς ἀλαζονίας καί ἀπιστίας στόν Δημιουργό, θά ἒπρεπε νά ἒλθει ὁ ῍Ιδιος ὁ Σωτῆρας καί Μεσσίας, γιά νά ἀνυψώσει τόν πεπτωκότα ἂνθρωπο. ῾Η ἒλευση αὐτή τοῦ Χριστοῦ εἶχε προφητευθεῖ ἀπό τούς προφῆτες τῆς Βίβλου, ὡς ἡ πρώτη καί ταπεινή ἒλευση, τοῦ Θεανθρώπου. ᾿Ενῶ, σύμφωνα μέ τόν προφήτη Δανιήλ, ὃπως τόν ἑρμηνεύει ὁ ἱερός πατήρ, ἡ ἀποκορύφωση αὐτῆς τῆς ἀλαζονίας καί ἂρνησης στό πρόσωπο τοῦ Θεανθρώπου, θά ἐπιτευχθεῖ στό πρόσωπο τῶν ἐσχάτων καιρῶν, στό πρόσωπο τοῦ ᾿Αντιχρίστου.
῾Ο ἱ.Χρυσόστομος εὐθύς ἐξ᾿ ἀρχῆς μᾶς δηλώνει ὃτι τό βδελυκτό πρόσωπο τῆς ἀνομίας, τό ὁποῖο προφητεύεται ὃτι θά ἐμφανιστεῖ λίγο πρίν τήν δευτέρα παρουσία τοῦ Κυρίου, δέν εἶναι ἂλλο παρά ὁ ἂνθρωπος ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος θά ἒχει δεχθεῖ μέσα του ὃλη τήν ἑωσφορική ἐνέργεια τοῦ διαβόλου. Θά εἶναι τό τέλειο ἀντιπαιδαγωγικό πρότυπο ὃλων τῶν αἰώνων. Οἱ κινήσεις καί πράξεις του θά ἒχουν ἓνα καί μοναδικό σκοπό, τήν τυραννική του ἐπικυριαρχία στόν δυσεβῆ κόσμο καί τήν δόλια καταδυνάστευσή του, νομίζοντας ὃτι θά μείνει αἰώνια ὡς ὁ μοναδικός κοσμοκράτωρ καί βασιλεύς ἐπί γῆς.
῾Ο ἱ.πατήρ γνωρίζοντας ἂριστα τήν ῾Αγία Γραφή, καθώς καί τήν πρίν ἀπ᾿ αὐτόν πατερική παράδοση, καταφέρνει καί ἀποφεύγει τίς αἱρετικές ἐκεῖνες Χιλιαστικές δοξασίες, καθώς καί τήν ἐπικινδυνότητα τοῦ πειρασμοῦ νά ὁρίζει χρόνους καί καιρούς τούς ὁποῖους κράτησε ὁ ἲδιος ὁ φοβερός Θεός, γιά τόν ῾Εαυτό Του.
῾Η Βίβλος, ἢδη ἀπό τήν ἐποχή τοῦ προφήτη Δανιήλ μᾶς πληροφορεῖ περί τῶν ἐσχάτων καί τόν προδρομικό ἀντιχριστισμό. ῝Ομως, ἡ ἀναφορά γίνεται ἒμμεσα καί ὂχι ἂμεσα, γιατί ἁπλῶς σκιαγραφοῦνται τά βασικότερα χαρακτηριστικά τῆς προσωπικότητας τοῦ βδελυκτοῦ προσώπου τῶν ἐσχάτων καιρῶν. ῾Η σκιαγράφηση αὐτή γίνεται μέσω τῶν ἱστορικῶν προσώπων τῆς παλαιοδιαθηκικῆς ἐποχῆς, ὃπως: βασιλέων καί ἡγεμόνων, πού φέρονται ὡς προδρομικοί τύποι τοῦ κατ᾿ ἐξοχήν ἀντιχρίστου. Οἱ ὁράσεις τῆς προφητείας ἀναφέρονται σέ γεγονότα ἱστορικά, πού ἒχουν σχέση μέ τή ζωή τοῦ περιούσιου λαοῦ τοῦ Θεοῦ. ᾿Επειδή, ἡ προφητεία συνορᾶ τά γεγονότα, τό ἱστορικό περιεχόμενο τῶν ὁράσεων, σύμφωνα μέ τόν ἱ.Χρυσόστομο, ἀλλά καί μέ ὃλους τούς πρίν ἀπ᾿ αὐτόν πατέρες, μεταπίπτει σέ ἂλλα γεγονότα ἐσχατολογικά, τά ὁποῖα θέλει προφητικά νά ἐξαγγείλει καί νά περιγράψει. ῝Οπως, συγκεκριμένα τό πρόσωπο τοῦ βασιλέα ᾿Αντιόχου Δ’ τοῦ ᾿Επιφανοῦς, τό ὁποῖο ἐκλαμβάνεται ὡς ἡ ἢπια ἀπεικόνιση τοῦ ἒσχατου ἀντίθεου δυνάστη τῶν ἐσχάτων ἡμερῶν τοῦ τέλους. ᾿Ενῶ, ἡ ὃραση γιά τό μικρό κέρας τοῦ τετάρτου θηρίου, τό ὁποῖο ἐξουδετερώνει τρία ἂλλα κέρατα δηλαδή βασιλείες-κυβερνήσεις, γιά νά ἐπιβάλει τήν τυραννική του ἐπικυριαρχία, αὐτό ἑρμηνεύεται ἀπό τόν ἱ.πατέρα, ὃτι ἀναφέρεται στό ἀντίχριστο πρόσωπο τῶν ἐσχάτων. Γιατί, ὁ ἂνθρωπος ἐκεῖνος θά ἒχει κάθε πάθος πάνω του, ὡς τύραννος ἀπηνής καί ἀνελέητος, δόλιος καί πανούργος, ἐνῶ ὁ ἐωσφορισμός του καί ἡ δαιμονική του ἀλαζονεία, θά τόν ὁδηγήσουν στήν οἲηση τῆς ὑποκλοπῆς τοῦ θρόνου, ἀκόμα, καί αὐτοῦ τοῦ ἲδιου τοῦ Φοβεροῦ Θεοῦ, μολύνοντας ὂχι μόνο τόν Ναό τῶν ῾Ιεροσολύμων, ἀλλά καί κάθε ἂλλον ναό καί ᾿Εκκλησία τῆς Οἰκουμένης ὃλης, μέ τό νά θελήσει νά θέσει τόν θρόνο του ὡς θεός ἐπί γῆς, καταργώντας κάθε νόμο καί συνήθεια, σύμφωνα μέ τόν ἱ.Χρυσόστομο.
Τά ἀποκαλυπτικά κείμενα τῆς Γραφῆς εἶναι αρκετά σαφή καί καθαρά, γιατί τά περί ἐσχάτων στοιχεῖα γίνονται πλέον ἀρκετά εὐδιάκριτα. ῾Η ἀποκαλυπτική ὁμιλία τοῦ Κυρίου περί τῆς καταστροφῆς τῆς ῾Ιερουσαλήμ καί τῶν γεγονότων τῆς περιόδου τῶν ἐσχάτων, στά ὁποῖα ἀναφέρονται οἱ Συνοπτικοί, ἀποτελοῦν τίς πηγές γιά τήν πατερική καί χρυσοστόμια ἀνάλυση καί ἑρμηνεία τῶν σκοτεινῶν καί ἐν μέρει, ἀσαφῶν χωρίων καί δυσκολονοήτων, γιά τήν παιδαγωγική ὠφέλεια τῶν ἀκροατῶν του. Γι᾿ αὐτό ὁ ἲδιος ὁ Κύριος καθιστᾶ πολύ προσεκτικούς τούς μαθητές του ἐν ὂψει τῆς μεγάλης ἀναστατώσεως καί δοκιμασίας τῆς κατασκαφῆς τῶν ῾Ιεροσολύμων καί τῶν τρομακτικῶν σημείων: τῶν λοιμῶν, τῶν λιμῶν, τῶν σεισμῶν, τῶν πολέμων, πού ἐπρόκειτο νά ζήσουν περί τό 70μ.Χ., δίχως αὐτό ὃμως νά σημαίνει ὃτι ἡ ὣρα τῆς δευτέρας ἒλευσής του, θά ἦταν τόσο κοντά. ῾Ο ἱ.Χρυσόστομος ἑρμηνεύει τήν κατασκαφή τῶν ῾Ιεροσολύμων ὡς τό ἀποκορύφωμα τῆς ἀπιστίας καί ἂρνησης τοῦ ἀληθινοῦ Μεσσία, ἀπό τούς σταυρωτές του ᾿Ιουδαίους. Γι᾿ αὐτό, ἲσως παράτολμα, συμπεραίνει, ὃτι μᾶλλον δέν πρόκειται νά φτιάξουν ποτέ τόν ναό τοῦ Σολομῶντα στά ῾Ιεροσόλυμα, οὒτε μέχρι τήν δευτέρα παρουσία τοῦ Κυρίου, σέ ἀντίθεση μέ τήν προηγούμενη πατερική παράδοση, ἡ ὁποία δέχεται τήν ἀνοικοδόμηση τοῦ ναοῦ τοῦ Σολομῶντα στά ἒσχατα γιά νά θέσει ἐκεῖ μέσα τόν θρόνο του ὡς σατανικός θεός.
῾Ο ἱ.πατήρ τονίζει ὃτι ὁ Κύριος θέλοντας νά ἀποτρέψει τήν πλάνη ἀπό τούς μαθητές Του, καί διά μέσου αὐτῶν ὃλους τούς κατοπινούς πιστούς, τούς ἐφιστᾶ τήν ἐγρήγορση καί προσοχή ἀπό τούς πολλούς ψευδοπροφῆτες καί ψευδοχρίστους, οἱ ὁποῖοι θά ἐμφανίζονται ὡς προδρομικοί ἀντίχριστιανικοί καί ἀντιπαιδαγωγικοί τύποι, προλειαίνοντας τό ἒδαφος, μέσω τῶν αἰώνων, γιά τόν ἀρχηγό τους τόν ἒσχατο ἀντίχριστο. Τά σημεῖα καί τέρατα, τά ὁποῖα θά γίνονται ὂχι ἐπ᾿ ὀνόματι τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἐπ᾿ ὀνόματι τοῦ διαβόλου, θά εἶναι τά θαύματα, πού θά ἒχουν ἰσχύ πειθοῦς, ὣστε νά πλανηθοῦν εἰ δυνατόν καί οἱ ἐκλεκτοί. Γι᾿ αὐτό, ἐπειδή πάντοτε οἱ ἐκλεκτοί ἀποτελοῦσαν τό λεῖμμα, ἀλλά πολύ περισσότερο κατά τίς ἒσχατες ἡμέρες, θά κληθοῦν νά δώσουν τήν μεγάλη ὁμολογία τῆς πίστης. ῾Η ψυχική ἐγρήγορση, θά τούς σώσει ἀπό τά δεινά, τά ὁποῖα θά διαρκέσουν γιά λίγο χρονικό διάστημα, ἐπειδή θά κολοβωθοῦν οἱ ἡμέρες ἐκεῖνες χάριν τῶν δικαίων.
Μετά τήν μεγάλη θλίψη, ἡ ὁποία γιά πρώτη φορά θά διακατέχει τόσο πολύ ὃλον τόν ἀποστάτη κόσμο τόν μακρά τοῦ Θεοῦ καί μετά τήν φυσική ἀναστάτωση τοῦ σύμπαντος, θά φανεῖ στόν οὐρανό τό σημεῖο τοῦ Χριστοῦ, ὁ Τίμιος Σταυρός. Τότε, θά ἐννοήσουν ὃλοι οἱ ἀρνητές καί σταυρωτές τοῦ Κυρίου, ποιός ἦταν ὁ πραγματικός παιδαγωγός, Σωτήρας καί Μεσσίας τοῦ κόσμου. ᾿Αφοῦ ἐξαφανίσει τόν ἀντί-χριστο, μέ τό φύσημα τοῦ στόματος Αὐτοῦ, ὃπως ἀναφέρει ὁ ἀπ.Παῦλος καί ἑρμηνεύει ὁ ἱ.πατήρ Χρυσόστομος, τότε, θά συναχθοῦν οἱ κριτές καί οἰ κρινόμενοι, γιά τήν δίκαιη ἀνταπόδοση, τήν ὁποία περίμεναν ὃλοι οἱ δίκαιοι καί ἃγιοι, ὃλων τῶν αἰώνων.
Στήν ἀποκαλυπτική προφητεία του ὁ ἀπ.Παῦλος περιγράφει μέ πληρότητα τό ἒργο καί τήν προσωπικότητα τοῦ θηρίου-ἀντιχρίστου, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ μορφή καθαρά ἐσχατολογική. ᾿Επειδή, ἢδη ἀπό τά πρώτα χρόνια τήν ᾿Εκκλησία ἀπασχολοῦσε ἡ δεύτερη ἒνδοξη ἒλευση τοῦ Κυρίου, ἒγινε αἰτία πολλῶν παρερμηνειῶν καί ἀφορμή αἱρετικῶν δοξασιῶν. Οἱ Θεσσαλονικεῖς, εἶχαν φθάσει σέ τέτοιο σημεῖο πλάνης, ὣστε νά ἒχουν ἐγκαταλείψει τίς ἐργασίες τους καί νά περιμένουν τήν δεύτερη ἒλευση τοῦ Κυρίου, ἐν ὃσω ἀκόμα δέν εἶχε ἐμφανιστεῖ ὁ ἂνομος. ῾Ο ἀπ.Παῦλος, σύμφωνα μέ τόν ἱ.Χρυσόστομο, εἶχε προφορικά ἀναπτύξει τά σημεῖα τῆς δευτέρας παρουσίας καί τήν λίγο πρίν ἀπ᾿ αὐτή ἐμφάνιση τοῦ ἀντιχρίστου, τόν ὁποῖο θά καταλύσει ὁ ἲδιος ὁ Χριστός. ῝Ομως, καί πρίν τήν ἐμφάνιση τοῦ ἀνόμου, θά προηγηθεῖ ἡ μεγάλη ἀποστασία, ἡ ὁποία ἑρμηνευόμενη ἀπ᾿ τόν ἱ.πατέρα, ἀποτελεῖ τήν τέλεια ἀπομάκρυνση καί ἂρνηση πρός ὃτι ὑγιές καί ἃγιο, ἡ ὁποία θά ἀποκορυφωθεῖ στό πρόσωπό του. ᾿Ενῶ, ὁ Θεολόγος ᾿Ιωάννης, κάνει γνωστό τό πλῆθος τῶν ἀντιχρίστων ἐκείνων οἰ ὁποῖοι κατευθυνόμενοι ἀπό τόν ἂρχοντα τοῦ κόσμου τούτου, διά μέσου τῶν αἰώνων θά προσπαθοῦν νά παραπλανήσουν τά πιστά μέλη τῆς ᾿Εκκλησίας, γιά νά τά ὁδηγήσουν στήν ἂρνηση τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ. Γι᾿ αὐτό στήν ᾿Αποκάλυψη, περιγράφει μέ τά ζωηρότερα χρώματα τήν δραματική πάλη μεταξύ τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἀντιχρίστων δυνάμεων τοῦ σκότους καί τῆς ἀνομίας. ῾Ο σατανᾶς ἐμφανίζεται τελικά ὡς ἀποτυχών στόν ἀγώνα κατά τῆς ᾿Εκκλησίας, ἐνῶ στόν ἒσχατο ἀγῶνα του χρησιμοποιώντας τόν δαιμονάνθρωπο καί ἀντιπαιδαγωγό ἀντίχριστο, τό φοβερό, πονηρό καί ἀναίσχυντο θηρίο. Σέ μιά ἐποχή ἠθικοθρησκευτικῆς ἀποστασίας, θά ἀναδειχθεῖ σέ παγκόσμια κλίμακα μέγας πολιτικός δυνάστης, ὁ ὀποῖος θά θελήσει νά συγκεντρώσει στό πρόσωπό του τίς δύο ἐξουσίες: πολιτική καί θρησκευτική, ὡς θεός ἐπί γῆς. Αὐτόν θά ἐλέγξουν οἱ δύο προφῆτες, τούς ὁποίους θά διώξει ἀπηνῶς, καθώς καί ὃλους τούς πιστούς πού θά συμφωνοῦν μαζί τους.
῾Η περί ἐσχάτων μαρτυρία τῶν Πατέρων τῆς ᾿Εκκλησίας ἀκολουθεῖ τήν ἀντίστοιχη ἁγιογραφική μαρτυρία καί ἀπαντᾶ στά ἑρμηνευτικά καί ἐσχατολογικά παιδαγωγικά της ἒργα, ὃπου παρουσιάζονται οἱ περί ἀντιχρίστου βιβλικές περικοπές. Στήν διδαχή τῶν Δώδεκα ἀποστόλων γίνεται σαφῆς ἡ διάκριση περί τῶν ψευδοπροφητῶν καί τοῦ κοσμοπλάνη τῶν ἐσχάτων. ῾Ο Εἰρηναῖος, ἐπισημαίνει τόν γεμάτο ἑωσφορισμό ἂνθρωπο, ὁ ὁποῖος θά στήσει τόν θρόνο του στόν ναό τοῦ Θεοῦ, ὡς ψευδομεσσίας Χριστός. ῾Ο ῾Ιππόλυτος Ρώμης, δίδει μερικά ὀνόματα τά ὁποῖα θεωρεῖ ὃτι ἑρμηνεύουν τόν ἀριθμό τῆς ᾿Αποκαλύψεως. ᾿Ενῶ, ὁ Κύριλλος ῾Ιεροσολύμων τονίζει τά προγνωστικά σημεῖα τῆς ἐκεῖνου ἐμφάνισης, ἀλλά καί τήν ἑτοιμότητα στήν ὁποία καλεῖται νά βρίσκεται ἡ ᾿Εκκλησία. ᾿Αλλά, καί οἱ ἂλλοι λοιποί πατέρες πρίν τόν Χρυσόστομο, ἑρμηνεύουν τήν ἐμφάνιση τοῦ μιαροῦ ἐκεῖνου προσώπου, ὡς τοῦ καταστροφικότερου ἀπό κτίσεως κόσμου.
῾Ο ἱ.Χρυσόστομος ἀκολουθεῖ τό δόγμα περί τῆς ἐνδόξου δευτέρας παρουσίας τοῦ Κυρίου, σύμφωνα μέ τόν ὃρο τῆς Β’Οἰκουμενικῆς Συνόδου (381 μ.Χ.), καθώς καί τήν λίγο πρίν ἀπ᾿ αὐτή ἐμφάνιση τοῦ ᾿Αντιχρίστου. ᾿Αποφεύγει τήν Χιλιαστική ἂποψη τῶν προηγουμένων αἰώνων ἢ καί τῶν κατοπινῶν, ἡ ὁποία θεμελίωνε μιά τρίτη παρουσία τοῦ Χριστοῦ ἐπί γῆς, καί ἡ ὁποία θεωρία ἐπηρέασε πολλούς, ἀκόμα καί σύγχρονους ὀρθόδοξους θεολόγους. ῾Ο ἱ.πατήρ ἱσχυρίζεται ὃτι πρέπει οἱ πιστοί νά προσεύχονται γιά νά ἒλθει σύντομα ἡ δευτέρα παρουσία, γιατί πίσω ἀπ᾿ αὐτή εἶναι ἡ αἰώνια βασιλεία τοῦ Κυρίου στόν οὐρανό μετά τῶν δικαίων καί ἁγίων. ῝Οπως καί ὁ Κύριος μίλησε γιά τήν καταστροφή τῶν ῾Ιεροσολύμων καί γιά τά πρίν γεγονότα τῆς δευτέρας παρουσίας, ἒτσι καί ὁ ἱ.Χρυσόστομος ἑρμηνεύει τά γεγονότα ἐκείνα καί τά μεγάλα σημεῖα στόν οὐρανό καί στήν γῆ, ὡς σημεῖα τοῦ τέλους τῶν ῾Ιεροσολύμων καί ἀναφορικά κοινά τῆς ἡμέρας τοῦ τέλους τοῦ ἀντιχρίστου καί τοῦ κόσμου στόν ἒσχατο καιρό. Μόνο πού τά σημεῖα τοῦ τέλους τῶν ῾Ιεροσολύμων ἦταν σέ σχέση μέ τά σημεῖα τῶν ἐσχάτων μιά μικρή ἀπεικόνιση καταστροφικότητας καί ὃπως π.χ. τό προηγούμενο κήρυγμα τοῦ εὐαγγελίου σέ ὃλο τόν τότε γνωστό κόσμο, θά συνοδεύοταν μέ τήν καταστροφή, ἒτσι καί στό τέλος τοῦ κόσμου θά ξανακηρυχθεῖ τό εὐαγγέλιο ἀλλά κυρίως ὡς μαρτυρία, ἀπό τούς δύο μεγάλους μάρτυρες καί προφήτες ᾿Ηλία καί ᾿Ενώχ, ὡς τήν ὓστατη κλήση πρός μετάνοια καί ἐπιστροφή τῶν ἀποστατῶν ἀνθρώπων ἀκόμα καί πρός αὐτόν τόν ἀντίχριστον μέ τόν ἒλεγχο τῆς ἀλήθειας τοῦ λόγου των.
῾Ως ἀντιοχειανός θεολόγος ὁ ἱ.Χρυσόστομος δέν ἀναφέρεται εὐθέως στήν ᾿Αποκάλυψη τοῦ ᾿Ιωάννη, ὃμως αὐτό δέν τόν ἐμποδίζει ἀπό τό νά μᾶς σκιαγραφήσει τήν μορφή, τόν χαρακτήρα, τήν δράση καί κοσμοκρατορία τοῦ μιαροῦ ἀντιχρίστου ὡς προσώπου, ὁ ὁποῖος θά ἐμφανιστεῖ ὡς θεός ἐπί γῆς. Λόγω τῆς ἂρνησης καί ἀποστροφῆς τοῦ ἀρχαίου ᾿Ισραήλ, ὁ ἱ.πατήρ ἑρμηνεύει τά λόγια τοῦ Κυρίου περί ἐγκαταλείψεως τοῦ οἲκου των, ἓως τῆς συντέλειας τῶν αἰώνων. Δηλαδή, ἡ πόρωση καί η ἀμετανοησία τοῦ ᾿Ισραήλ θά τόν συνοδεύουν πάντοτε ἓως τέλους, γιατί ἐφ᾿ ὃσον, δέν δέχθηκαν τόν ἀληθινό Μεσσία, θά εἶναι αὐτοί οἱ ὁποῖοι κατά τόν ἒσχατο καιρό θά δεχθοῦν τόν ψευδομεσσία καί ψευδόχριστο ἀντίχριστο. ῾Ως σημεῖο τοῦ καιροῦ ἐκεῖνου ἀναφέρει τό παράδειγμα τῆς ἀναζωπύρησης τῆς κατηραμένης συκῆς.
Πράγματι σημεῖο προσοχῆς ἀποτελεῖ ἡ θέση τοῦ ἱ.πατρός, ὁ ὁποῖος διατείνεται ὃτι ὁ παράδεισος ἀνοίχθηκε μέ τήν σταύρωση καί ἀνάσταση τοῦ Θεανθρώπου ὃταν αὐτή ἒγινε μετά τήν παρέλευση πλέον τῶν πέντε χιλιάδων ἐτῶν ἀπό τήν πτώση τῶν πρωτοπλάστων. Γι᾿ αὐτό συμβουλεύει ὃτι κατά τήν παρέλευση τῆς ἓβδομης χιλιετηρίδος, δηλαδή βαδίζοντας πρός τήν ὂγδοη, θά τεθοῦν οἱ φοβεροί θρόνοι τῆς κρίσης, τότε θά ἀνοιχθοῦν τά βιβλία τῶν δικαίων καί ἀδίκων. Γιατί, πρίν τόν Χριστό ἒρχεται ὁ ᾿Αντίχριστος. ‘Ισως ὁ ἱ.Χρυσόστομος νά γίνεται περισσότερο ἐπίκαιρος μέ αὐτή του τήν θέση γιά τήν σύγχρονη κοινωνία τῆς τεχνολογικῆς ἀνάπτυξης καί εὐδαιμονίας μακράν τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία ὁδηγεῖται στήν κακή χρήση τοῦ ὃρου: καλός οἰκονόμος, μέ τό νά αὐτοκαταστρέφει τό περιβάλλον διαβίωσης, ὡς προδρομικό σημεῖο ἒσχατης περιόδου τοῦ ἀνθρώπινου βίου.
᾿Επειδή, ὃλες οἰ προφητεῖες ἐπαληθεύθηκαν, ἂρα θά ἐπαληθευθοῦν καί αὐτές οἱ ὁποῖες ἀναφέρονται στό πρόσωπο τοῦ ἀντιχρίστου, λέγει ὁ ἱ.πατήρ. ῾Ο ἀντίχριστος θά ἐξαπατήσει τόν κόσμο μέ τό ψευδοπρόσωπο τοῦ δῆθεν Μεσσία, ἐνῶ θά εἶναι λύκος βαρύς μή φειδόμενος τοῦ ποιμνίου. ῝Ομως, ὁ Θεός ἐπιτρέπει τήν παρουσία τοῦ ᾿Αντιχρίστου γιά νά ἐλεγχθεῖ ἡ ἀξιοκατάκριτη ἀπιστία τῶν ἀπολλυμένων. ᾿Επειδή, καί ἐάν δέν ἒρχονταν ὁ ἀντίχριστος, οἱ ἀπειθεῖς δέν ἐπρόκειτο νά πιστεύσουν στό Χριστό, λόγω τῆς ἐθελόκακης ἀπιστίας των, γι᾿ αὐτό ἑρμηνεύει τόν λόγο τοῦ Κυρίου “ἐάν ἂλλος ἒλθῃ”, ὑπονοώντας τήν θετική ὑποδοχή τοῦ ἀντιχρίστου, τόν ὁποῖο εὐχάριστα θά ὑποδεχθοῦν οἱ ἀπολλυμένοι ἂνθρωποι καί κυρίως οἱ ᾿Ιουδαῖοι, τούς ὁποίους θά περιπτυχθεῖ ἰδιαιτέρως, ἀφοῦ θά κατάγεται ἀπ᾿ αὐτούς. Οἱ λίγοι πιστοί, τό μικρό ποίμνιο, μαζί μέ τούς δύο μάρτυρες τῶν ἐσχάτων θά δώσουν τήν πνευματική μάχη κατά τοῦ ἀντίθεου κράτους τοῦ ἀντιχρίστου.
῾Ο ἀντίχριστος θά ἐμφανιστεῖ λίγο πρίν τό τέλος τοῦ κόσμου. ῾Η ἐμφάνισή του θά εὐοδωθεῖ ἀπό τήν πολιτική διαίρεση καί ἀναρχία τῆς τότε ἀνθρωπότητας, ἀλλά καί τήν χαώδη ἠθική καί θρησκευτική ἀντίληψη τῶν ἀνθρώπων. Γι᾿ αὐτό εὒκολα θά ἐμφανιστεῖ ὡς ὁ Μεσσίας πού θά ὁδηγήσει τήν ἀνθρωπότητα, δῆθεν στόν εὐδαιμονία καί τήν εὐφορία. ῝Οπως ὃμως καταλύθηκαν ὃλες οἱ βασιλεῖες τῶν Βαβυλωνίων, τῶν Περσῶν, τῶν Μακεδόνων, τῶν Ρωμαίων, ἒτσι καί αὐτή ἡ τελευταία τοῦ ἀντιχρίστου θά καταλυθεῖ ἀπό τόν ἲδιο τόν Χριστό.
῾Ο ἱ.Χρυσόστομος ταυτίζει τήν ἀποστασία μέ τόν ἲδιο τόν ᾿Αντίχριστο, ὁ ὁποῖος θά ἀποσπάσει καί θά ἀπολέσει πολλούς, εἰ δυνατόν καί ἐκλεκτούς. Λόγω τῆς διεστραμένης φύσης του χαρακτηρίζεται “υἱός τῆς ἀπωλείας”. ῾Ερμηνεύοντας τήν μετοχή “κατέχον”, ἀναφέρει τήν γνώμη τῆς προηγούμενης πατερικῆς παράδοσης, ἡ ὁποία ἑρμηνευτικά δεχόταν ὃτι ἀναφέρεται στά χαρίσματα τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος ἢ στήν Ρωμαϊκή ἀρχή. ᾿Απορρίπτει ὁ ἲδιος τήν πρώτη ἐκδοχή, καί δέχεται τήν δεύτερη, ὃτι ὁ ἀπ.Παῦλος αὐτήν ἐννοοῦσε καί γι᾿ αὐτό μίλησε συνεσκιασμένα. ῝Οταν λοιπόν ὁ “κατέχων”, δηλ. τό πνεύμα τῆς Ρωμαικῆς αὐτοκρατορίας, πού μέ τήν τάξη καί τούς νόμους (ἀκόμα καί σήμερα μέ τήν χρήση τοῦ Ρωμαικοῦ δικαίου), καταλυθεῖ, τότε θά ἐμφανισθεῖ στήν σύγχυση καί ἀκαταστασία τῶν λαῶν ὁ ἂνομος, ὡς μοναδικός βασιλέας ἐπί γῆς, τόν ὁποῖο θά ἐξαφανίσει μέ τήν παρουσία του ὁ βασιλέας Χριστός.
῾Η παρουσία τοῦ ἀντιχρίστου θά εἶναι “κατ᾿ ἐνέργεια τοῦ σατανᾶ”, μέ ὃλη τήν δύναμη καί τά σημεῖα τοῦ ψεύδους, σ᾿ αὐτό θά τόν ὑποβοηθήσει καί ἡ τότε τεχνολογική ἐξέλιξη τῆς ἀνθρωπότητας, συνάμα μέ τίς μαγικές του ἱκανότητες. Οἱ ὀλίγοι πιστοί, θά πρέπει νά ἒχουν κατά νοῦ πάντοτε τό παράδειγμα τοῦ κατακλυσμοῦ τοῦ Νῶε, τήν σωτηρία τοῦ Λώτ καί τήν παραβολή τοῦ Νυμφίου. Φυσικά, οἱ δύο προφῆτες θά ἐμψυχώσουν τούς πιστούς μέ τό ἐλεγκτικό τους κήρυγμα κατά τοῦ ἀντιχρίστου, ὃμως θά θανατωθοῦν ἀπ᾿ αὐτόν, γιά νά ἀρχίσει ὁ μεγάλος διωγμός τῶν εὐσεβῶν. ῾Ο διωγμός τοῦ Νέρωνα καί ὃλων τῶν ἂλλων ἀντίθεων αὐτοκρατόρων, θά εἶναι μικρός, μπρός σ᾿αὐτόν τοῦ ἀντιχρίστου, γιατί θά τούς ἒχει ξεπεράσει ὃλους αὐτούς στήν μοχθηρία, στή βία καί ἀναισχυντία.
Οἱ ἀσεβεῖς θά εἶναι ἀναπολόγητοι. ᾿Ενῶ, οἱ δίκαιοι θά πρέπει νά κάνουν ὑπομονή καρτερίας, γιά τήν σύντομη ἒνδοξη ἒλευση τοῦ Νυμφίου, ὀ ὁποῖος θά τούς δικαιώσει ὁριστικά. Τά σημεῖα τῆς ἐπερχόμενης κατάλυσης τοῦ ἀντιχρίστου, ἀπό τόν παντοκρατορικό λόγο τοῦ Κυρίου, θά εἶναι ἡ συσκότιση τοῦ ἣλιου καί τῶν ἂστρων. Οἱ μεγάλοι φωστῆρες οἱ ὁποῖοι δημιουργήθηκαν ἀπό τόν ἲδιο τόν Θεό, θά σαλευθοῦν καί θά καταστραφοῦν στήν ἐμφάνιση τοῦ Παντοδύναμου Δημιουργοῦ, τόν ὁποῖο ὓμνησαν καί ὁ ὁποῖος θά ἒλθη γιά νά ἐγκαινιάσει “νέους οὐρανούς” πνευματικούς, ἀποδίδοντας τήν δικαιοσύνη τῶν αἰώνων, μέ τήν ἀνάσταση ὃλων δικαίων καί ἀδίκων, τῶν μέν εἰς ζωήν αἰώνιον, τῶν δέ εἰς κόλασιν αἰώνιον.
